De Augustijnse spiritualiteit
door Joost Koopmans o.s.a.
In onderstaand artikel zal Joost Koopmans laten zien dat de Augustijnse Spiritualiteit van waarde is voor zowel mensen die binnen het klooster wonen als daar buiten.
Gemeenschap
Het sleutelwoord van de Augustijnse spiritualiteit is ‘gemeenschap’.
De Regel van Augustinus is een regel voor de gemeenschap.
Augustinus was gefascineerd door de eerste christengemeente van Jeruzalem (Handelingen 4, 32-35). Vanuit deze oergemeente beziet hij het kloosterleven.
Daarom begint hij zijn regel zo: ‘Allereerst moet u eensgezind tezamen wonen, één van ziel en één van hart op weg naar God.’ Zoals bijvoorbeeld (kort gezegd) de franciscanen het evangelie lezen vanuit het perspectief van de armoede, de karmelieten vanuit het perspectief van de mystiek, de dominicanen vanuit het perspectief van de verkondiging en de benedictijnen vanuit het perspectief van het gebed, zo lezen de augustijnen het evangelie vanuit het perspectief van de gemeenschap.
Wie meer wil weten over dit veelkleurig palet, kan het boek van de Werkgroep Kloosterspiritualiteit lezen, met de titel: ” Ontvangen. De religieuze bronnen van onze gastvrijheid. “(Valkhofpers 2011)
Niet exclusief
De augustijn en Augustinuskenner Lucas Verheijen heeft in zijn studies laten zien dat bij Augustinus het gemeenschapsideaal niet gold als exclusief kenmerk van zijn kloostergemeenschap.
Het ging hem uiteindelijk om de hele kerkgemeenschap als broederschap: de gemeenschapsgedachte was evengoed op niet-kloosterlijke samenlevingen toepasbaar. De regel voor de gemeenschap kan dus van betekenis zijn voor de kerkgemeenschap van de hele wereld!
Kerk en wereld als gemeenschap
In de augustijnse spiritualiteit gaat het dus om een goed gemeenschapsleven, zowel binnen het klooster alsook daar buiten in de kerk.
Bij gelegenheid van het zestiende eeuwfeest van Augustinus ’bisschopswijding in 1996 schreef de prior generaal van de augustijnen op zijn beurt: ‘De centrale gedachte van Vaticanum II over de kerk als volk van God dat samen het lichaam van Christus opbouwt, geeft aan heel de kerk een augustiniaans karakter.’
De grote Augustinuskenner Tars van Bavel interpreteerde de spiritualiteit van Augustinus’ regel als een oproep tot evangelische gelijkheid van alle mensen. Onze eerste eredienst aan God is gelegen in de opbouw van een goede gemeenschap. Een gemeenschap waarin de persoon op de eerste plaats komt, zou kunnen bijdragen aan de vermenselijking van de hele wereld.
Augustijnse geloofsgemeenschap
Als je op zoek bent naar het eigen accent van een geloofsgemeenschap, dan kun je dat aflezen aan de manier waarop die gemeenschap geordend is.
De benedictijnse gemeenschap bijvoorbeeld is vooral geordend om de lof Gods van het koorgebed, om studie en handenarbeid.
De augustijnse gemeenschap wordt geleefd in een meer rechtstreekse wisselwerking met de mensen er om heen. De ontmoeting met God wordt mede gezocht in het geloofsgesprek met medechristenen en met allen die samen op weg zijn naar God.
Zo hebben de augustijnen altijd aandacht besteed aan de vorming van medewerkers, om de gemeenschapsopbouw vruchtbaar te maken. Als eersten richtten zij pastorale scholen voor leken op. In de jaren zestig en zeventig organiseerden zij de zogenaamde Pastoraal Dagen, verdiepingsbijeenkomsten voor augustijnenpastores en hun medewerkers in de parochies.
Samen op weg
Tekenend voor de augustijnse benadering van vorming en verkondiging is dat ze pastoraal is. Martijn Schrama o.s.a. schrijft hier over in zijn boek “De regel van de liefde” (Ten Have 2006). Er wordt niet krampachtig omgegaan met voorschriften of dogmatische formuleringen.
De pastores vormen geen aparte stand, maar werken samen met de gelovigen. Precies zoals Augustinus het zegt over zijn ambt: ‘Voor u ben ik bisschop, met u ben ik christen en ik wil niet gered worden zonder u.’
We stellen ons dus ook niet boven of tegen anderen op als kerkelijk ambtenaar of dogmatische leraar. Nee, we zijn samen op weg naar God, als mens met de mensen. Zo staan we ook niet tegenover de moderne tijd, maar maken er zelf deel van uit. Hierdoor is de tweedeling pastor-parochiaan steeds meer opgeheven en zijn leden van een augustijnse geloofsgemeenschap geen consumenten meer, maar mededragers.
Augustijns Verband
In ons land draagt een groeiend aantal geloofsgemeenschappen de naam ‘Augustinus’. Onze patroon daagt ons uit om werk te maken van een echt ‘samen-kerk-zijn’, met meer nadruk op de gemeenschap dan op het instituut. Kerk in een sfeer van vriendschap waar iedere zoeker naar zin zich thuis mag voelen. Op de ” Kick off” bijeenkomst van 10 november 2017 voor alle Augustinus-geloofsgemeenschappen bleek dat er wel behoefte was aan verbondenheid met elkaar. In het voorafgaande heb ik dan ook proberen duidelijk te maken, wat onze verbindende spiritualiteit is.